de Anna-Paulowna-boom en CO2

De Anna Paulowna-boom, kleurrijke parkboom met uitzonderlijk CO2 reservoir

In China werd deze boom van oudsher geplant bij de geboorte van een meisje.
De snelgroeiende boom ontwikkelde zich terwijl het meisje opgroeide.
Wanneer ze ging trouwen, werd de boom omgehakt en sneed men uit het hout duurzame voorwerpen voor haar bruidsschat. De enorme groeikracht zorgde voor voldoende timmerhout, ook als de dochter al voor haar dertiende jaar uitgehuwelijkt werd.
Het hout is geschikt voor palen en balken in de bouw en een bron van houtskool. Het hout wordt namelijk niet door insecten aangetast. Er werden kisten, klompen, meubels en muziekinstrumenten van gemaakt. Houtsnijden met Paulownia is een kunstvorm in China en Japan. (bron: Belmonte Wageningen)
In1834 werd Paulownia tomentosa vanuit Oost Azië naar Nederland gehaald.
Paulownia werd in het Nederlands de Anna Paulownaboom genoemd, naar de Russische prinses die in 1816 trouwde met Koning Willem II.
De, destijds landelijk bekende, RMTS te Boskoop beheerde tot eind jaren negentig nog een eigen boomkwekerij ten behoeve van de studenten, die zelf konden zaaien, stekken en enten van boomkwekerij-producten. Ook het planten op de kwekerij gebeurde (gedeeltelijk) door leerlingen, ondersteund door twee boomkwekers.
In mijn tijd daar heb ik Paulownia aan het sortiment toegevoegd, vooral om te laten zien wat een enorme groeikracht ontkiemd zaad in het eerste jaar al kan hebben. En inderdaad, gezaaid op de rijke Boskoopse veengrond, kwam het zaad snel op en groeide in het eerste groeiseizoen door tot boven je hoofd!
Het eerste jaar geeft de Paulownia uit zaad één stengel met ongelofelijk groot blad. Het tweede jaar groeit deze verder en worden er zijtakken gevormd. Uiteindelijk wordt het een boom van 15 tot 20 m hoog met een ronde kroon. Het blad is dan half zo groot als het blad in het eerste jaar.
Het is een rijke voorjaarsbloeier (mei), met lilablauwe bloemen. Deze mooie sierboom is dus uitermate geschikt voor park en tuin. Met zijn vlezige wortels kan deze boom tot zeer ver buiten de kroon zijn water en voeding vinden. En dat maakt de boom ook geschikt voor ons veranderende klimaat.
En ondanks de snelle groei kan de boom toch een respectabele leeftijd bereiken van ruim 100 jaar. In Italië, in Ferrara city (Italië) staat er één van 130 jaar, aldus monumentaltrees.com.
Her veranderende klimaat zie je ook aan de bloei. De bruine viltige bloemknoppen worden in het najaar gevormd, na de laatste groei. Tot enkele decennia geleden zag je de boom in het westen van ons land maar heel soms bloeien. De bloemknoppen zijn vorstgevoelig en alleen na een enkele zachte winter kon de boom uitbundig bloeien.
Nu is het andersom, winters met vorst zijn zeldzaam, de boom bloei nu dus vrijwel ieder jaar.
Voorwaarden aan de grond(soort) stelt deze boom niet. Wel moet de grond luchtig genoeg zijn, de vlezige wortel heeft wat meer zuurstof in de bodem nodig dan menig andere boomwortel.
Dat maakt de boom ongeschikt voor aanplant in de verharding. Ook de ‘moderne’ manier van groenvoorziening (met egaliseerbakken bij aanleg en te zware grasmaaiers bij onderhoud) kunnen het leven van deze fraaie boom verkorten.
De zachte bast is ook heel makkelijk te beschadigen (maaischade), samen met de schaarse aanplant maakt dat dat er maar heel weinig grote oude Paulownia’s te zien zijn.
De snelle groei zorgt ook met een jaar of 10 al voor een stam van 40 tot 50 cm doorsnede, 4x zo snel als Eik of Beuk. Aangeplant in plantages kan er dus na 8 tot 12 jaar al prima timmerhout geoogst worden. Dit wordt ook wel Kiri-hout genoemd en is zeer licht en sterk.
Een Paulownia of Kiri tree plantage is dus een mooie manier van CO2 opslag, zeker als het hout daarna als timmerhout ook nog jaren meekan.
Een eenmaal afgezaagd loopt de Paulowna-boom weer uit en kan na 8 tot 12 jaar weer geoogst worden. Dus de CO2 blijft ook in de bodem aanwezig!
Helaas zijn er ook mensen die denken dat verwerkt als bio-massa er ook een duurzame toepassing is. De CO2 opslag van 10 jaar is echter na biomassa verbranding met 15 minuten terug in de lucht.
Inmiddels zijn er Paulownia plantages in Europa, waaronder minstens 1 in Nederland.
Als park en tuinboom wordt meestal de
• Paulownia tomentosa gebruikt. De wordt nog redelijk algemeen gekweekt. Bloei lila voor de bladontwikkeling, in mei. Dat wil dus zeggen dat Paulownia’s late uitlopers zijn. De dikke zaaddozen in het najaar en winter geven de boom ook nog een bijzonder uiterlijk.
• Paulownia tomentosa ‘Hulsdonk ’is een Nederlandse selectie die al op veel jongere leeftijd bloeit. Verder vrijwel gelijk aan de soort.
• Paulownia elongata lijkt in alle opzichten op tomentosa, heeft iets smaller en spitse blad. Schijn toch net iets sneller te groeien, in Oost Europa is dit de soort die geplant wordt op CO2 plantages.
• Paulownia elongata ‘Futuro’ is speciaal ontwikkeld voor op een plantage. Vegetatief vermeerderde planten zijn uniform, dus alles groeit even snel en slaat evenveel CO2 op.
• Paulownia fortunei ‘Minfast’, ook wel verkocht onder de merknaam FAST BLUE, onderscheid zich door de piramidale kroon. Ook op leeftijd blijft de boom smaller dan de meeste andere Paulownia’s.
Paulownia tomentosa heeft een wat rommelige kroon en iets bros hout. Voor nieuwe aanplant zou de nieuwe Paulownia fortunei ‘Minfast’ in feite een betere vorm zijn. Al zijn er ook kwekers die juist de Paulownia tomentosa ‘Hulsdonk’ aanbevelen, met ook een beter gevormde kroon en minder broze takken.
©
Maarten H. van Atten
Dendroloog en European Tree Technician